1. Die aanbeveling van 'n gesamentlike komitee van albei huise dat Afrikaans naas Engels met ingang 1926 as amptelike taal erken word, is deur die Volksraad en Senaat afsonderlik eenparig aanvaar. Aangesien die bepaling van artikel 127 betreffende die amptelike tale kragtens artikel 152 van die Suid-Afrika-Wet verskans is, kon die geldigheid van so 'n stap slegs deur 'n tweederde-meerderheid op 'n gesamentlike sitting van albei rade bokant alle moontlike twyfel verhef word.

WIE IS DIE SKULDIGES...

Na aanleiding van 'n aantal navrae oor stem of nie stem nie more op 8 Mei, stel Gelofteland sy standpunt sterk en helder:

Ons is nie 'n politieke party nie, wel 'n kultuurblad.  Maar ons kán aan u verduidelik waarom u stem in hierdie onwettige regeerstelsel meer van 'n ramp as 'n voordeel vir uself en al u nageslagte inhou.

Johan Vosloo

Lees reeks by Stories vir almal

‘N HENGSE STORIE

Joernaliste word ook maar soms goed ore aangesit.

Teen etenstyd op ‘n Vrydagmiddag, is dit vir ‘n naweekkoerant ‘n tyd van druk en klippe kou. Dit is wanneer nuusredakteurs besig is met voorraadopname om te sien waar die nuuslys staan. Watter berigte is in die sakkie; watter word op die pen geslaan, en watter gaan glad nie realiseer nie.

Jou telefoon lui. ‘n Sagte, ietwat bewerige stem vra of Rapport tog nie kan help nie. Sy bel van Springbok af. Weet ons nie hoe sy dringend met meneer Nicky Oppenheimer in aanraking kan kom nie? Laaste wat sy gehoor het, is dat hy in Rusland is.

Lees volledig by Kultuurdagboek

1880: TWEETORINGKERK, BLOEMFONTEIN, INGEWY

Toe ds Andrew Murray ongeveer 'n jaar na die proklamering van die Oranjerivier-Soewereiniteit, nl in 1849, tot predikant van Bloemfontein georden is, moes die ou skoolgeboutjie en later eerste raadsaal van die Vrystaatste Republiek ook as kerksaal dien. Drie jaar later is die eerste gebou ingewy wat die gemeente in sy eenvoud en nederigheid 'n kwarteeu sou dien. Teen die sewentigerjare kon die kerkgebou nie langer die groeiende gemeente van die Vrystaatse hoofstad huisves nie en is dit in 1878 gesloop om vir 'n sierlike nuwe kerkgebou plek te maak.

KULTUURDAGBOEK 7 MEI

Lees volledig by Kultuurdagboek

Terwyl die Britse magte onder lord Roberts besig was om deur die Vrystaat noordwaarts na Transvaal op te ruk, het die Eerste Volksraad van die ZAR vir die laaste keer op 7 Mei 1900 in Pretoria vergader. Op die sitplekke van die lede wat sedert die aanvang van die Tweede Vryheidsoorlog sowat sewe maande van tevore oorlede is, is kranse geplaas. Genl Piet Cronjé, LUR, wat in daardie stadium in krygsgevangeneskap was, se sitplek was met die vlae van die twee Boererepublieke gedrapeer. 'n Aantal lede, onder wie enkele gewondes, het van die slagveld af teruggekeer om die sitting by te woon.

Ander was om oorlogsredes afwesig. Genls Louis Botha en Koos de la Rey was bv besig om Roberts se oormag in hulle aantog na Transvaal te beveg. Anders as met die vorige Volksraadsittings wou dit voorkom asof die swart drag van die Volksraadslede by hierdie sitting uitdrukking gegee het aan die gevoel van 'n volk in rou.

Johan Vosloo

Lees reeks by Stories vir almal

Die Ingelse taal

Ek en die Engelse taal moet van geboorte af al van mekaar vervreemd wees. Ek skat dis ‘n genetiese ding. Namate ons land verengels, der mate raak ek dus ‘n groter vreemdeling in Jerusalem.

Ek kan my daarin help, ek verstaan nogal wat gesê en geskryf word, mind you, maar kom dit by myself ordentlik uitdruk in Engels (soos die oumense praat), is ek ‘n bietjie agtergeblewe.

Ek moet sê baie van my medelandgenote wat in hierdie dae so graag Engels praat, klink vir my ook maar agtergeblewe daarin, maar dit hinder hulle kennelik nie. Nou ja, vir my ook nie juis nie.

KULTUURDAGBOEK 6 MEI

Lees volledig by Kultuurdagboek

Die Volksraadsitting in 1889 het die oggend van 6 Mei in die Presidentsteater 'n aanvang geneem. 'n Belangrike gebeurtenis uit die oogpunt van die ontwikkeling van die argitektuur van staats- en sakegeboue aan die Pretoriase Kerkplein, wat om 4 nm op 6 Mei 1889 op die terrein van die voormalige Eerste Ou Goewermentsgebou plaasgevind het, was die hoeksteenlegging van die indrukwekkende "Staatsgebouw" van die ZAR.

Na die Staatspresident se aankondiging dat hy die hoeksteen gelê het, het hy in 'n toespraak beklemtoon dat die pas afgelope hoeksteenlegging 'n gebeurtenis is wat almal met vreugde en dankbaarheid behoort te vervul aangesien dit 'n bewys is van die welvaart van die Republiek. Die eerste helfte van die tagtigerjare wat gevolg het op die Britse Tussenregering, die Transvaalse Vryheidsoorlog en die herstel van die ZAR en die ontdekking en ontginning van goud op die Witwatersrand was kommervol en armoedsjare vir die Republiek. Daarom kon die Staatspresident met reg aan sy gehoor rondom die hoeksteen vra:

Ds AE vd Berg

“ .... want die mens gaan na sy ewige huis....en die stof na die aarde terugkeer soos dit gewees het, en die gees na God terugkeer wat dit gegee het”(Pred.12:5,7).

Ons het almal iets in gemeen; ons lewe. Lewe is ʼn gawe van God. Ons begin nie sommer op ʼn dag te lewe nie; God beskik dit so: “Loof, volke, onse God, ....wat aan ons siel die lewe gee ...” (Ps.66:8,9). Hierdie gawe van God is tweeledig - eerstens ʼn lewe op aarde en tweedens ʼn lewe in die hiernamaals.

Die eerste deel is kort. Moses skryf: “Want al ons dae gaan verby .. ons bring ons jare deur soos ’n gedagte....”(Ps.90:9). Dit gaan vinnig om omdat dit ʼn reis huiswaarts is: Salomo skryf: “ .... want die mens gaan na sy ewige huis....”.

KULTUURDAGBOEK 5 MEI

Vanaf die begin van die Kaapse verversingspos was daar 'n groot behoefte aan allerlei alledaagse noodsaaklikhede waarvan timmer- en brandhout die belangrikste was. In 'n poging om geskikte timmerhout te vind, het vier amptenare op hierdie dag oor Kloofnek gestap en aan die berghange bokant Houtbaai vir die eerste keer 'n inheemse houtbos teengekom.

Dit was die begin van die ontginning van Suid-Afrika se inheemse houtbronne. Geen moeite is ontsien om voldoende voorrade van dié kosbare hout te bekom nie. Vervoer- en arbeidsprobleme was egter deurgaans 'n groot struikelblok.

Mettertyd is die gebied vanaf die huidige Constantianek tot by Nuweland verken en ontgin. Die haas onbegaanbare pad oor die Hottentots-Hollandberge, het tot diep in die agtiende eeu verhinder dat die welige bosse van die suidkusstreek doeltreffend benut kon word. Reeds gedurende 1710 is in die Politieke Raad verslae oor hierdie Overbergse bosse ter tafel gelê.

Lees volledig by Kultuurdagboek

1. Die Suid-Afrikaanse Uitsaaikoporasie (SAUK) begin met proef-televisie-uitsendings in Suid-Afrika in 1975.

2. Blankes vind die eerste inheemse Kaapse houtbos in 1652. Lees hieroor in hoofartikel.

Jantjie Muis en sy broer Kootjie Muis sit in die koelte van ' n bos en speel.

Meteens kyk Jantjie op. "Kootjie, moenie skrik nie maar ons moet ons speelgoed netso los en weghardloop. Kyk daar bokant jou kop in die boom."

Kootjie kyk op. Ja, dit was Jakob Slang, klaar om hulle te vang. Hulle moes maar hulle speletjie laat bly en vlug.

Jantjie was kwaad. "Broer Kootjie," sê hy, "dit kannie so aanhou nie. Nooit kan ons lekker op ons gemak speel nie of hier is Jakob Slang en ons moet hardloop asof ons skelms is. Dit is tyd dat ons 'n plan met hom maak."

"Watter plan?" vra Kootjie. Kootjie was dom; nie so slim soos Jantjie nie.

Lees volledig by Kultuurdagboek

Wie nie vir Hendrik Susan onthou nie is òf nog mooi en jonk, òf nie 'n boeremusiekliefhebber nie. Vandag, in 1903, is Hendrik Susan gebore. Hy was 'n violis van formaat en leier van sy eie Boere-orkes. Die instelling van 'n Afrikaanse radiodiens en die opstuwing van volksgevoel wat die Voortrekkereeufeesvierings veroorsaak het, het die behoefte aan 'n eiersoortige musiek skerp laat toeneem. Die musiek wat op die plase en dorpe gemaak is, met 'n sterk eie kleur en 'n algemene styl en klankpatroon, was die vanselfsprekende bron.

JA Marais

Lees volledig by Stryd is lewe

Die helde van ‘n volk

Die helde van ‘n volk kom altyd uit stryd. ‘n Volk se helde kom nooit uit die geledere van die vredemakers, uit die paaiers, uit die swigters, uit die mooipraters, uit die soebatters, uit die verskoningmakers nie. ‘n Volk se helde kom altyd uit die kringe van daardie mense wat bereid is om te veg vir wat hulle glo reg is.

Die stigting van die Genootskap van Regte Afrikaners was ‘n daad van groot betekenis in die Afrikaner se geskiedenis. Dit was ‘n daad wat klein was in sy onmiddellikheid, maar wat met die loop van jare tot een van die magtigste werklikhede van ons tyd gegroei het. In dankbare terugskouing staan ‘n mens verbaas oor die omvang van die resultate van hierdie klein daad in Augustus 1875, maar terselfdertyd dring die gebeurtenis ook vrae aan jou op wat beantwoord moet word om daardie geskiedenis sinvol te begryp en daaruit vorentoe te kyk.

Lees volledig by Kultuurdagboek

1751: Ds HH van der Veen word verbied om die kansel te bestyg. In die kerkraadnotule van die NG Gemeente Malmesbury is daar 'n verwysing na ds Herman Haike van der Veen wat verbied is om die kansel in hulle leraar, ds Voltelen, se afwesigheid te bestyg. Dit is gedoen om die goeie orde-ontwil en tot stigting van die gemeente. Ds Van der Veen was eintlik oppad na Batavia en het om gesondheidsredes 'n tydperk eers aan die Kaap oorgebly. Maar aan die Kaap was hy spoedig 'n kerklike verleentheid omdat hy sterk piëtistiese neiging geopenbaar het en op erge dramatiese wyse gepreek het. Daarom is hy nie toegelaat om langer in Kaapstad te preek nie. Hy het toe ander geleenthede probeer aangryp maar sy reputasie het hom telkens gestuit. Die betrokke voorval het Van der Veen egter by elke moontlike gesagsliggaam laat beswaar aanteken maar hy het telkens die swakste daarvan afgekom. Goew. Tulbach het hom ten einde raad verplig om die Kaap te verlaat, maar dit was eers met bedreiging van militêre geweld dat hy inderdaad 'n skip na Batavia gehaal het. Met sy vertrek het hy nietemin 'n hartroerende boodskap vir 'n dertigtal ondersteuners gelewer en hulle vermaan om in die geloof te volhard, ongeag die vervolging wat ook hulle – soos hy reeds ondervind het – kon verwag. 

JA Marais

Lees volledig by Stryd is lewe

AS DIE WAGTERS SLAAP

Dit is bedroewend as die wagters slaap. Maar dit is doodsgevaarlik as die wagters die rug op die vyand gedraai het en die volk binne die mure bespied en betakel, terwyl die vyand deur die hekke kruip.

Ek wens iemand wil ‘n doktorstesis skryf oor die eredoktorsgrade wat die afgelope jare deur Afrikaanse universiteite toegeken is. Sommer so uit my geheue sal ek die name van ‘n halfdosyn of wat geldpraktisyns kan noem wat oornag “Dr” voor hulle naam gekry het.

As dit nou maar ‘n onopsigtelike gebeurtenis in die gewone loop van sake was, sou dit nog nie veel aandag getrek het nie. Maar telkens wanneer een van die toekennings gemaak word, word daaraan ‘n groot rugbaarheid gegee, asof dit vir die betrokke universiteit ‘n groot eer en prestasie is om so ‘n eredoktorsgraad toe te ken. Koerante verkondig die nuus asof die hele samelewing deel in die roem van die universiteit waaraan so ‘n eer te beurt geval het.

KULTUURDAGBOEK 2 MEI

Lees volledig by Kultuurdagboek

Op 30 en 31 Mei 1918 het CJ Langenhoven in sy woning, Arbeidsgenot op Oudtshoorn, die woorde van die eerste drie verse van Die Stem van Suid-Afrika gedig en terselfdertyd 'n melodie vir die woorde gekomponeer. Albei is kort hierna uitgegee, en het ook in Die Burger verskyn onder die skuilnaam KRN.

Allerweë is die woorde geprys en die musiek het kritiek uitgelok. Langenhoven besluit toe om 'n ope wedstryd aan te kondig om 'n geskikte melodie te verkry vir die gedig, wat intussen 'n vierde vers bygekry het. Talle komponiste, onder andere Emiel Hullebroeck, Gideon Fagan, Stephen Eyssen, Walter Spiethoff, Victor Potgieter en andere het in die loop van die volgende tien jaar hul pogings aan Langenhoven voorgelê; elkeen het in 'n beperkte kring 'n mate van bekendheid verwerf maar nie een het werklik by die volk as geheel ingang gevind nie.