Lees volledig by Kultuurdagboek

KULTUURDAGBOEK 13 OKTOBER

Die kinders van die Jacobs-familie van die plaas De Kalk in die omgewing van die latere Hopetown, het met 'n eienaardige klippie gespeel toe 'n boer, Schalk van Niekerk, dit opmerk en vermoed het dat dit 'n diamant is. 'n Verbygaande handelaar, Johan O'Reilly, het dit ondersoek waarna dit geblyk het 'n damant van 21.25 karaat te wees – die eerste wat in Suid-Afrika gevind is.

Verdere ontwikkelings het tot 'n algehele ekonomiese omwenteling in Suid-Afrika aanleiding gegee. Die diamantdraende gebied het die westelike deel van die Vystaatse Republiek uitgemaak, maar soos verwag kon word van die rowende Brittanje het sir Henry Barkly, die Britse Goewerneur en Hoë Kommissaris in Suid-Afrika,  dit skaamteloos as deel van die Kaapkolonie opgeëis.

Hierdie opsommende gedeeltes uit die boek, Genees en Voorkom, geskryf deur Susan du Plessis dui aan hoe selfs die psigiatrie ingespan word om humanisme te bevorder en sodoende Christelike Afrikanernasionalisme af te takel. Hierdie artikel is met dank oorgeneem uit ‘n Nuusbrief van die Afrikaner Nasionalistiese beweging.

Die woord psigiatrie beteken letterlik "om die siel te genees". In die agtiende en negentiende eeu was dit psigiaters se verantwoordelikheid om na kranksinniges om te sien. Die haglike toestande in die gestigte waarin die kranksinniges opgesluit was, het dit ‘n onplesierige werk gemaak. Teen die einde van die negentiende eeu, met die materialistiese filosofie as agtergrond, het die psigiatrie egter begin wegbeweeg van die versorging van die kranksinnige na die voorkoming en uitroeiing van kranksinnigheid. In 1909 het die Nasionale Komitee vir Geestesgesondheid in Amerika tot stand gekom. Weereens het John D. Rockefeller sy sak geskud en miljoene gepomp in die ontwikkeling en oprigting van psigiatriese hospitale en die opleiding van psigiaters, sielkundiges en geestes-gesondheidwerkers.

Kinders word die teiken

Die definisie van wat kranksinnigheid is, is tot so 'n mate verbreed dat die eerste navorsingstudie, wat in 'n skool in Baltimore in 1913 uitgevoer is, bevind het dat 10% van die skoolkinders psigiatriese hulp benodig. Loodsprogramme is ook in die Sing Sing-gevangenis begin. Die resultaat was dat psigiatriese departemente by howe vir jeugmisdadigers en gevangenisse tot stand gekom het. Die geestesgesondheid-beweging het vinnig uitgebrei. Teen 1930 was daar reeds assosiasies vir geestesgesondheid in 24 lande, insluitende Kanada, Engeland, Rusland en Australië. Kinders was die vernaamste teiken en die geestesgesondheid-beweging het derhalwe die leidende rol gespeel in die ontstaan van die kinderleiding-beweging, 'n beweging wat in die twintigerjare gefloreer het. Die oogmerk was om jeugmisdaad en gedragsprobleme by kinders te voorkom.

Frank Peretti

Lees reeks by Die duisternis van hierdie eeu

Moedeloosheid sprei sy vlerke oop en daal neer oor die Stewart Saal.
Hy sak deur die gebou tot onder in die kelderverdieping waar die administratiewe afdeling van die Sielkunde-departement gehuisves word. Dis ’n mistroostige area, vol waterpype wat soos slange deur die hele vertrek kronkel. Alles — mure, pype, houtwerk en plafon is ’n vuilbruin kleur geverf en die lig is nie van die beste nie. Dis die ideale plek vir die geeste van die onderwêreld om hulle byeenkoms te hou. Moedeloosheid merk dadelik dat hulle meer as gewoonlik is. Hy dring die konferensiekamer binne en ’n atmosfeer van tasbare boosheid omvou hom. Die kamer is donker, maar dis ’n ander soort duisternis, ’n drukkende, benouende, vreesaanjaende donkerte. Uit die donker gluur talle geel oë. Geel wasem sweef deur die lug en die aaklige swawelgeur deurtrek alles. Oral is geeste besig om gorrelend met mekaar te gesels.

Lees volledig by Kultuurdagboek

KULTUURDAGBOEK 12 OKTOBER

Op hierdie dag, presies nege jaar nadat die eerste skoot tussen Boer en Brit in die Tweede Vryheidsoorlog geval het, het afgevaardigdes van die vier Britse kolonies in Suid-Afrika en van Rhodesië in Durban vergader om politieke eenwording te bespreek.

Dit was die eerste sitting van die Nasionale Konvensie wat onder voorsitterskap van sir Henry de Villiers tot 5 November byeen was in wat later die Durbanse poskantoor geword het.

Lees volledig by Kultuurdagboek

KULTUURDAGBOEK 12 OKTOBER

Die heel eerste skoot van die Tweede Vryheidsoorlog is op hierdie dag om ongeveer 22:45 uit die Mauser van veldkornet Coetzee by Kraaipanstasie gevuur nadat 'n spoorstaaf tussen Mafeking en die stasie verwyder is.  'n Lokomotief van die Engelse magte het vroeër die aand daar ontspoor terwyl die Mosquito met twee kanonne wat hy op Vryburg gaan haal het, die lokomotief gevolg het.

Die gepantserde trein, die Mosquito, het tot teenaan die ontspoorde lokomotief gery waarop lt Elliot opdrag gegee het dat sy soldate die spoor moet herstel. Veldkornet Coetzee het die Engelse genoeg kans gebied om met hulle rooi lanterntjies onder die ontspoorde lokomotief in te klim en toe die eerste skoot van die oorlog geskiet.

Todd Burpo

Lees reeks by Die hemel is werklik

DIE KRUIP-EN-SIEN

Ons gesinsvakansie, waartydens ons nagmerrie begin het, was veronderstel om 'n viering te wees. Vroeg in Maart 2003 was ek geskeduleer om na Greeley, Colorado, te reis vir 'n streeksraadsvergadering van die Wesleyan Church. Vanaf die vorige Augustus het ons gesin baie teëspoed beleef: sewe maande van rug-aan-rug-beserings en siekte wat 'n versplinterde been, twee operasies en 'n moontlike kankerdiagnose ingesluit het. Saam het hierdie dinge ons bankrekening in so 'n mate getap dat ek amper die suiggeluide kon hoor wanneer die state in die pos opgedaag het. My klein leraarsalaris is nie geraak nie, maar ons finansiële steunpilaar was die elektriese garagedeur-besigheid wat ons besit het. Ons mediese beproewinge het hul tol geëis.

Hannes Ollewagen

Efésiërs 4:17-32

“DIT sê en betuig ek dan in die Here, dat julle nie meer moet wandel soos die ander heidene ook wandel in die verdwaasdheid van hulle gemoed nie —mense wat verduisterd is in die verstand en vervreemd van die lewe van God deur die onkunde wat in hulle is vanweë die verharding van hulle hart;wat ongevoelig geword het en hulle oorgegee het aan die ongebondenheid om in hebsug allerhande onreinheid te bedrywe.” (:17-19).

Die Afrikanervolk het ‘n tyd beleef waarin hy met wyse en verstandige leiers geseën was. Hierdie leiers het nie alleen omgesien na die vleeslike behoeftes van ons volk nie, maar ook maatreëls getref wat die geestelike welstand van ons volk sou beskerm. Die daarstelling van duidelike grense op verskillende lewensterreine tussen ons eie volk en andere was om ons kultuur, maar ook ons sterk Christelike karakter van daardie tyd te beskerm. Baie van hierdie Godvresende volksleiers het geweet dat ‘n vermenging met heidense volke die Christelike karakter van ons volk skade sou berokken. “Jy mag jou ook nie met hulle verswaer nie — jy mag jou dogter nie gee aan sy seun, en sy dogter nie neem vir jou seun nie;want hy sal jou seun van My afvallig maak, sodat hulle ander gode dien en die toorn van die HERE teen julle ontvlam en Hy jou gou verdelg.” (Deut. 7:3&4).

Frank Peretti

Lees reeks by Die duisternis van hierdie eeu

Toe Marshall die Basuin se kantore verlaat, is hy dankbaar om te weet dat die Dinsdag-uitgawe van die koerant reeds reg is en die personeel is al aan die gang om die Vrydag-uitgawe gereed te kry.
Na al die omwentelinge van die oggend, verwelkom hy ’n bietjie kalmte. Miskien is ’n klein koerantjie tog die antwoord. En wie weet, dalk kan hy weer die verhouding met sy dogter regkry.

Sandy, hulle enigste kind, is ’n pragtige rooikop, ’n meisie met baie potensiaal. Haar probleem is dat sy die meeste van haar jeugjare amper nie ’n pa gehad het nie. Hy was so besig in New York dat Sandy maar baie aan haarself oorgelaat is, en dit het noodwendig probleme veroorsaak. En Sandy het ook nie ’n geheim van haar teleurstelling in haar pa gemaak nie. Kate sê altyd die twee is te eenders. Sandy se behoefte aan haar pa word altyd op die verkeerde wyse openbaar en gewoonlik is hulle reaksies teenoor mekaar soos dié van kat en hond.

Lees volledig by Kultuurdagboek

KULTUURDAGBOEK 11 OKTOBER

Twee politieke strewe, Britse Imperialisme en Afrikanernasionalisme, het teen die einde van die 19e eeu in Suid-Afrika gebots. Die Britse Imperialisme het die vereniging van die hele Suid-Afrika onder Britse gesag nagestreef. Die Afrikanernasionalisme het na die uitbouing van hul Republieke gestreef en wou nie deel van 'n verenigde Suid-Afrika onder Britse gesag wees nie. 'n Nuwe fase in die stryd breek in 1886 aan as duisende Britse onderdane na die goudvelde aan die Rand stroom.

Die Transvalers ag hulle bedreig en vereis 'n verblyf van 14 jaar om burgerskap te verkry. Die Britse onderdane, nooit van plan om van hulle burgerskap afstand te doen nie, eis seggenskap in die Republiek op grond daarvan dat hulle die meeste tot sy inkomste bygedra het.

In 1892 stig hulle die Transvaal National Union.

Lees reeks by Geeste en Gedaantes

DIE GEHEIM VAN DIE KAMER

“Ag toe, Oom, vertel ons nog ‘n verhaal van die ou dae,” soebat die jongspan. Oom sit op ‘n gemakstoel in die tuin en blaas groot rookwolke die skemerlig in, terwyl die jong klomp op die gras voor hom lê.

“Ja, asseblieftog, Oom,” roep Klasie uit. “ Dis vir my so mooi om te luister na stories uit die tyd toe die Transvaal nog woes en wild was en ‘n leeu enige tyd van agter ‘n bos kon uitspring.”

“Dis seker vir jou mooi om na sulke sotires te luister,” spot die ander hom, “maar ons weet wie die eerste sal spaander as daar net die ruik van ‘n leeu in die nabyheid is!“

Oom glimlag in die skemerte en veeg met een hand oor sy lang wit baard.

“Julle het my al leeg gepomp van stories, maar miskien het ek julle nog nie vertel van die tyd toe Jantjie en ek ...”

“Ja, ja, Oom, dit het ons nog nie gehoor nie!” roep die klompie uit. Oom blaas weer ‘n mondjie vol rook uit, terwyl die seuns gemaklike posisies inneem op die gras. Hy begin vertel:

Frank Peretti

Lees reeks by Die duisternis van hierdie eeu

Na ’n paar kilometer wes van Ashton, spoed ’n groot swart motor deur die landelike  omgewing. In die agterste sitplek sit ’n gesette, middeljarige man met sy sekretaresse langs horn. Sy is lank en skraal met swart hare en ’n baie bleek gelaatskleur. Die man is besig om te dikteer en sy neem alles in snelskrif af. Skielik onderbreek hy sy woordevloed en sê nadenkend: “Ek dink nou net daaraan. Die professor sê sy het aan my ’n pakkie gestuur — ’n tydjie gelede. Ek kan nie onthou dat ek dit ooit ontvang het nie.”

“Wat se soort pakkie?”

“’n Klein pakkie. lets persoonliks. Maak tog seker of so ’n pakkie op die plaas aangekom het.”

Die sekretaresse maak haar notaboekie oop en skryf oënskynlik iets neer. Maar in werklikheid skryf sy niks nie...

Vir die tweede keer op een dag besoek Marshall die hofsaal en polisiekwartiere. Sara, Alf Brummel se sekretaresse, het hom geskakel en gereel dat hy Brummel om twee-uur moet kom sien.

Stephanus Johannes Paulus Kruger is waarskynlik op die Plaas Bulhoek, in die teenswoordige distrik Steynsburg, gebore. Hy het behoort aan die sesde geslag Kruger’s in Suid-Afrika en was die derde van sewe kinders van Casper Jan Hendrik Kruger en Elsie Francina Steyn. Hy het grootgeword in die veeleisende pioniersomstandighede van die Kaapse binneland, waar die stryd om selfbehoud gegaan het teen ondier, barbaar en die wisselvallighede van die natuurelemente.

Frank Peretti

Lees reeks by Die duisternis van hierdie eeu

Die Basuin is Ashton se plaaslike koerant. In baie opsigte is dit ongeorganiseerd en deurmekaar en by tye sonder veel slaankrag. Tog is dit die stem van Ashton.

Die kantoor is in die hoofstraat geleë, 'n eenverdiepinggebou met 'n groot glasvenster voor. Die koerant verskyn twee keer per week, Dinsdae en Vrydae en is nie juis ’n finansiële sukses nie. Die hele opset getuig van middelmatigheid.

Die kantoor word deur ’n ou toonbank, wat eenmaal in ’n spoorwegstasie gebruik is, in twee dele verdeel — die voorste helfte is die ontvangs en die nuuskamer gedeelte en die agterste helfte is waar die drukwerk gedoen word. In die nuuskamer staan drie lessenaars,
twee tikmasjiene, twee vuilgoedmandjies en ’n koffiemaker sonder ’n koord.

Lees volledig by Kultuurdagboek

KULTUURDAGBOEK 9 OKTOBER

Stephanus Jacobus du Toit is op hierdie dag op Dal Josafat by die Paarl gebore. Hy het sy skool- en teologiese opleiding respektiewelik aan die Paarlse Gimnasium en die Kweekskool op Stellenbosch ontvang.

SJ du Toit was onder die invloed van Arnoldus Pannevis 'n vurge voorvegter vir Afrikaans as selfstandige taal. Sy politiek-nasionaale doelstelling – "om te staan vir ons taal, ons nasie en ons land" – het hy deur die stigting van die Genootskap van Regte Afrikaners (GRA) op 14 Augustus in 1875, met as spreekbuis Die Afrikaanse Patriot, die Afrikanerbond in 1879 en sy aandeel in die opstel van die Afrikaanse Volkslied, bevorder. Hy kan daarom as die eerste Afrikaanse Nasionalis beskou word.

Frank Peretti

Lees reeks by Die duisternis van hierdie eeu

Dit is die laaste Sondagaand van die maand en volmaan. 
Twee persone in werksklere verskyn in Hoofweg 27, net buite die kollegedorpie Ashton. Hulle is albei lank en goed gebou — buitengewoon groot. Die een is donker, met donker hare en ’n skerp, puntige gelaat en die ander een is blond en gespierd. ’n Ent weg gaan hulle staan en beskou die dorp en die buitengewone aktiwiteite wat daar aan die gang is. Luide musiek en ander lawaai weerklink op die strate en in die kafees en op die dorpsplein. Die twee figure stap nader.

Die Ashton Somerfeesvieringe is in volle gang. Een maal per jaar vind hierdie joligheid plaas om op dié wyse die sowat agthonderd studente in die Kollege welkom te heet en tuis te laat voel in die boesem van die dorp. Na afloop van die feestelikhede, gaan die
meeste van die studente gewoonlik vir hulle somervakansie huis toe om ’n rukkie uit te span. Niemand in Ashton wil die karnaval misloop nie. Hulle geniet die disko, die flieks, die kroeë en al die plesiere.

Lees volledig by Kultuurdagboek

KULTUURDAGBOEK 8 OKTOBER

Christoffel Hermanus Kühn wat op hierdie dag gebore is, het onder die skuilnaam Mikro geskryf. Sy bekende trilogie, Toiings in 1934, Pelgrims  in 1035, en Vreemdelinge in 1944, word beskou as die kern van sy werk. Hy was skrywer van novelles, romans, speurverhale, jeugverhale en toneelstukke. Vir eersgenoemde twee werke is hy bekroon met die Hertzogprys en vir Die Porseleinkat is die Hofmeyrprys aan hom toegeken.

In sy werke was hy die skepper van die vereenvoudigde struktuur, van die gemoedelike, gemeensame formule vir lewenswaardes en lewenswaarhede.