Gedagtes vir elke dag
Of lees almal by Gedagtes vir elke dag
God wil hê dat ons soos diamante in sy Koninkryk skitter. Daarvoor word die hitte van beproewing dikwels benodig. Daar sou geen diamante gewees het as daar nie hitte was nie. Sulke beproewing is ook die diamantstof waarmee God sy juwele poets.
KULTUUR- DAGBOEK 22 JUNIE
Lees volledig by Kultuurdagboek
1905: Eugène Marias se gedig, Winternag, wat 'n waterskeiding in die Afirkaanse letterkunde was, verskyn op hierdie dag vir die eerste keer.
1943: Die Genootskap vir Afrikaanse Volkskunde word in Johannesburg gestig. Lees in hoofartikel hieroor.
1904: Lees in hoofartikel hoe Chinese in Transvaal ingevoer word.
SAL ONS MEKAAR IN DIE HEMEL HERKEN?
Sal ek my familielede en my vriende in die hemel herken? Ja, ons sal ken soos ons geken word. 1 Korinthiërs 13 vers 12 sê: “Nou sien ons deur ‘n spieël in ‘n raaisel, maar eendag van aangesig tot aangesig. Nou ken ek ten dele, maar eendag sal ek ten volle ken, net soos ek ten volle geken is.”
Hierdie getuienis kry ons ook van mense wat uit ‘n skyndood weer tot bewussyn gekom het, dat hulle in daardie toestand bewus geword het van die Here Jesus se nabyheid, maar ook van dié van ‘n afgestorwe familielid wat hom of haar tegemoet gekom het.
In die verhaal oor die rykman en Lasarus, weet die rykman dadelik dat dit Abraham is wat aan die anderkant van die kloof by Lasarus is. Dit bevestig dat ons persone wat ons op die aarde geken het, weer in die hiernamaals sal herken.
SO MOET ONS OORLOG VOER
WAT LEER DIE BYBEL ONS OOR OORLOG EN 'N NASIE SE MILITÊRE PARAATHEID?
In die Ou Testament kom die Hebreeuse woord milhamah (vertaal as 'oorlog') honderde kere voor. Milhamah is maar net een van verskeie Hebreeuse woorde wat met die onderskeie fasette van oorlog vereenselwig word. Ook in die Ou Testament word God telkemale 'oorwinnaar in die stryd' genoem. Die oorwinningslied wat deur Moses en die volk van Israel gesing word ná hul ontsnapping van die farao (Eks 15:3-4), was: 'Die Here is oorwinnaar in die stryd, sy Naam is "die Here"! Die strydwaens van die farao en ook sy leër het Hy in die see geslinger.'
Baie van God se groot leiers was militêre mense (Saul, Dawid, Moses, Gideon, Josua en ander.) Abraham het 'sy volgelinge... hulle wapens laat vat en die konings agtervolg tot by Dan' (Gen 14:14-15). Die Here het Josua as Moses se opvolger verkies om die Israeliete in Kanaän in te lei. Ten einde dit te doen is Josua beveel om al die inwoners van Kanaän uit te wis en is hy van God se bystand verseker (Deut 7:17-24). Toe help God vir Josua in die stryd by Jerigo (Jos 6:1-27).
Die Here gebruik regeringsamptenare as instrumente om die nasies wat dit nodig het te oordeel: 'Hy is immers ook hierin die dienaar van God dat hy die kwaaddoener moet straf' (Rom 13:4) Die Ou en Nuwe Testament is vol voorbeelde van menslike regerings wat deur God daargestel is (Dan 2:37-38; Joh 19:10-11).
Opsommend: 'n Nasie moet besef dat, terwyl hulle 'n sterk militêre mag opbou, hulle vertroue in God moet wees. Die gevaar van volkome geloof in militêre verdediging sonder God is net so groot soos die gevaar van 'n tweederangse militêre verdediging. Gelowiges in 'n nasie moes saamwerk aan 'n sterk land wat homself teen militêre aggressie kan verdedig. Terselfdertyd moet ons bid om vrede wat bereik kan word sonder om die beginsels waarop ons gebou het prys te gee – beginsels waarvoor ons voorvaders geveg het. Laastens moet ons besef dat die enigste ware en blywende vrede sal kom wanneer die Prins van Vrede terugkeer.
ONBEVREES DWARSDEUR DIE VUUR
Daar word dikwels oor die naam Koos van der Merwe grappies gemaak maar in hierdie ware verhaal het ‘n sekere jong Koos van der Merwe in alle erns en baie dapper, ‘n pragtige heldedaad verrig.
Koos en sy ouers het in die Vereniging-distrik gewoon. Dit was die jaar 1953, hy was vyftien jaar oud en in standerd agt.
Koos was op 'n dag in Augustus per fiets op die pad toe hy sien hoe 'n verwoestende veldbrand vyf beeste in 'n kamp vaskeer. Die hitte was so erg dat hulle benoud en amper histeries was. Koos het van sy fiets afgespring en dwarsdeur die vlamme na die beeste gehardloop met die idee dat hy hulle terug deur die vuur sou jaag, maar daarvoor was hulle nie te vinde nie. Toe begin Koos om een van die beeste se stert so styf op te wen dat die pyn te veel vir die arme dier was. Hy het deur die vlamme gebars, en natuurlik het die ander vier vinnig gevolg. Koos is sommer saam met die laaste bees deur die vuur gesleep maar sy broek was halfpad afgebrand en ook sy fiets toe hy daar kom.
Koos se beloning was egter genoeg: die stadsraad van Vereniging het vir hom 'n nuwe fiets gegee, die Dierebeskermingsvereniging het aan hom 'n silwer horlosie gegee, en Die Voortrekkerbeweging waarvan hy lid was, het aan die hom die Reddingsboei, 'n medalje vir dapperheid, oorhandig.
KULTUUR- DAGBOEK 21 JUNIE
Lees volledig by Kultuurdagboek
1. 1742: Baron Imhof word op hierdie dag goewerneur aan die Kaap.
2. 1887: Die Nederlandsche Zuid-Afrikaansche Spoorweg Maatskappij (N.Z.A.S.M.) word gestig.
3. 1971: Die Wêreldhof in Den Haag beslis in 1971 dat Suid-Afrika se administrasie van Suidwes-Afrika onwettig is.
4. 1921: Prof WRM Malherbe, eerste dekaan van die Regsfakulteit op Stellenbosch is op hierdie dag aangestel. Die eerste regskursus is die vorige jaar ingestel met adv HA Fagan as eerste dosent. Hierdie twee regsgeleerdes was die baanbrekers vir Afrikaans in die SA-regwese. Die eerste hofuitspraak in Afrikaans was op 27 Oktober 1932 in die Appèlhof in Bloemfontein deur Appèlregter FW Beyers in 'n patentregsaak. Die eerste gerapporteerde Hooggeregshofuitspraak was in Kaapstad op 21 Februarie 1937 deur die Engelssprekende regter RPB Davis, en eers tien jaar later het Transvaal gevolg.Die eerste Hofreëls in Afrikaans het eers in 1965 verskyn, en die eerste Engels-Afrikaanse regs-woordeboek in 1933.
1887: NEDERLANDS- ZUID- AFRIKAANSCHE SPOORWEG, EN MIDDELBERG
KULTUURDAGBOEK 21 JUNIE
Lees volledig by Kultuurdagboek
Daar is reeds in 1884 met die oprigting van die Nederlands-Zuid-Afrikaansche Spoorweg Maatschappy (N.Z.A.S.M.) begin maar dit kom eers in 1887 met die hulp van Nederlandse en Duitse kapitaal tot stand en verkry 'n konsessie vir die bou van die Oosterspoor van Lourenco Marques na Pretoria.
Toe in 1890 met die bou van die spoorweg begin is word GAA Middelberg as direkteur aangewys om in Suid-Afrika teenwoordig te wees.
Gerrit Adriaan Arnold Middelberg is te Boskoop, Nederland, ook op hierdie dag in 1846, gebore.
UIT OORLEWERING OF UIT LIEFDE?
Hannes Olleswagen
Markus 7:1-23
“En Hy antwoord en sê vir hulle: Tereg het Jesaja oor julle, geveinsdes, geprofeteer soos geskrywe is: Hierdie volk eer My met die lippe, maar hulle hart is ver van My af. Maar tevergeefs vereer hulle My deur leringe te leer wat gebooie van mense is. Want terwyl julle die gebod van God nalaat, hou julle aan die oorlewering van mense vas: ...” (:6-8).
“En Hy sê vir hulle: Julle verstaan dit goed om die gebod van God opsy te sit en so julle oorlewering te onderhou. So maak julle dan die woord van God kragteloos deur julle oorlewering wat julle bewaar het; en dergelike dinge van dieselfde aard doen julle baie.” (:9&13).
Dit was die Prediker wat gesê het: “Wat gewees het, dit sal daar weer wees; en wat gebeur het, dit sal weer gebeur, en daar is glad niks nuuts onder die son nie.” (Pred. 1:9). En volgens hierdie wyse woorde sien ons dieselfde godsdienstige vertoon, waaroor die Here Jesus Christus die Fariseërs in sy tyd hier op aarde tereg gewys het, nou in óns tyd as ‘n herhaling.
AFRIKANER- NASIONALISME (7)
T B Floyd
Lees reeks by Afrikaner-nasionalisme
Die Stryd om Christelik-nasionalisme
Gewoonlik raak ’n verowerde nasie in ’n stryd om nasionalisme net teen een vyand, nl. die veroweraar, gewikkel. In die geval van die Afrikaner moes hy stry teen die Engelse veroweraar en verengelsing aan die een kant en die swart barbaredom aan die ander kant. Selfs verder in sy groeistadium, toe die Afrikanernasie nog baie klein was, is hy gedwing om die stryd aan te knoop. So het die Afrikaner of Boerenasie in die eerste honderd jaar van sy stryd die bewondering van ander afgedwing. Dat hy nie verdwyn het nie, is alleen te danke aan die leiding van God. Vir hierdie genade van God moet die Afrikaner dankbaar wees en dit nooit vergeet nie.
Waar soms deur afvalliges gesê word: „Vergeet die verlede”, moet die antwoord van die ware Afrikaner wees: „Onthou jou verlede, jy is tog self iets wat uit daardie verlede ontstaan.” Soos Tobie Muller dit uitdruk: “’n Nasie wat weier om te onthou hoe God in die verlede sy weëbestier het, kan moeilik opgevoed word om te sien dat die Here ’n besondere plan en doel met hom het.”[1]
1879: STIGTING VAN DIE AFRIKANERBOND
KULTUURDAGBOEK 20 JUNIE
Ds SJ du Toit, 'n predikant van die NG Kerk – lank voordat hierdie kerk deur die geldmag aangewend is om die Afrikanervolk te probeer uitwis - en leier van die Eerste Taalbeweging, het in Junie 1879 in 'n hoofartikel van Die Arikaanse Patriot, die stigting van 'n 'Afrikaner Bond' om die Afrikaners politiekbewus te maak, bepleit.
Die Bond het die vereniging onder een beherende liggaam van alle persone wat Suid-Afrika as hulle tuisland aanvaar, beoog.
Sy tweede oogmerk was 'n verenigde Suid-Afrika onder Britse kusbeskerming maar met 'n eie vlag en 'n eie regeringsvorm wat uiteindelik op 'n Suid-Afrikaanse republiek moes uitloop.
Ds Du Toit het die Afrikanerbond op 20 Junie 1879 in die Paarl in die lewe geroep om aan hierdie oogmerke gevolg te gee. Die seëvierende Vryheidsoorlog in Transvaal het geesdrif vir die oogmerke van die Bond hoog laat vlam.
WATERBOBBEJAAN (12)
Ben Venter
Lees reeks by Waterbobbejaan
“Ek hoor die waterval,” sê Piet. Die gedruis word al harder. “Ek wonder hoe lyk die waterval van bo af”.
Hulle ry ‘n paar treë verder.
“Ons sal Pa-hulle alte mooi kan sien van die top van die krans af.”
“Pa het gesê ons moet nie lol waar Waterbobbejaan woon nie,” sê Willem.
“O so; nou is jy weer bang,” kom dit van Piet af.
“Is nie!”
“Ek het vandag nog geen spore gesien anders as dié van wild nie. Ek glo vas hy is weg na Pa hom die loesing gegee het.” Koos is baie selfversekerd. “Pa het nie eers ‘n geweer gehad toe hy Waterbobbejaan bevloog het nie. Hy behoort vir drie man met ‘n geweer baie banger te wees veral omdat hy in die dag die geweer kan sien en hy weet wat dit is.”
Hulle ry stadig voort. Die honde loop rustig langs die perde. Hulle het die hele dag lank nog nie geblaf of iets gesien of geruik wat vir hulle verdag voorgekom het nie. Die seuns het dit raakgesien. Die veld is besonder stil, so stil dat hulle nie gerus voel nie.
1978: GOUDSTAD ONDERWYS- KOLLEGE-RAAD EN –SENAAT GEKONSTITUEER
KULTUURDAGBOEK 19 JUNIE
Lees volledig by Kultuurdagboek
Die lesings vir heeltydse studente aan die Goudstadse Onderwyskollege het op 17 Februarie 1961 begin nadat die eerste student, mej MY Marais, op 3 Desember 1960 vir toelating goedgekeur en die eerste na-uurse lesings op 6 Februarie 1961 aangebied is.
Op 1 Desember 1960 is die naam Goudstadse Onderwyskollege aanvaar. Die kollege het tot stand gekom ná 'n lang stryd om die vestiging van tersiêre onderwys vir die Afrikaner in Johannesburg, en nadat die kollege aanvanklik tydelik elders gehuisves was, het lesings op 13 Oktober 1971 in die nuwe lesinggebou begin.
1912: LOUIS BOTHA KLA OOR KERKE POLITICI TE NA KOM
KULTUURDAGBOEK 19 JUNIE
Lees volledig by Kultuurdagboek
Die historikus en redakteur, Gustav Preller, het 'n besondere verhouding met premier Louis Botha gehad. Die twee manne het dikwels in mekaar se oor gefluister. Preller het meer keer vir Botha van geskiedkundige inligting vir toesprake voorsien, en Botha het hom gevra om deur middel van die pers die hartklop van die volk te help bepaal.
In 'n brief onder hierdie datum bekla hy sy lot teenoor Preller omdat die Sinode van die Nederduits Hervormde, of die Gereformeerde Kerk in Transvaal, onder ds HS Bosman as Moderator, die politieke voormanne bespreek het.
Botha het beweer dat sy eie Kerk hom en die leiers beledig, beskinder en beklad het (nie sonder oorsaak...): "Ander kerke weer organiseer teen 'n mens. Dit lyk asof ek nie meer die vertroue geniet nie. Maar met vriende en met die kerk gaan ek nie baklei nie. Dan tree ek eerder uit. Ek laat my selfs van predikante nie langer trap nie." skryf genl Botha in die brief aan Preller. Waar 'n rokie trek...
1890: KMDT-GENL S SCHOEMAN
KULTUURDAGBOEK 19 JUNIE
Lees volledig by Kultuurdagboek
Stephanus Schoeman, seker een van die kleurrykste figure uit die vroeë Transvaalse geskiedenis, is op 15 Maart 1810 in die Kango naby Oudshoorn gebore, en op hierdie dag in 1890 in Pretoria oorlede.
As 'n jong man het hy aan die Groot Trek deelgeneem. Vroeg in 1847 het hy hom op Potchefstroom gevestig waar hy as heemraad gekies is. Van 1851 tot 1855 was hy kommandant van Potchefstroom.
Ná die dood van kmdt-genl Piet Potgieter in 1854 is Schoeman tot kommandant-generaal van Soutpansberg verkies, 'n amp wat hy van 1855 tot 1858 beklee het. Kort ná aanvaarding van die nuwe grondwet is MW Pretorius as president en S Schoeman as kommandant-generaal van die ZAR, in stryd met die grondwet deur die Volksraad en nie deur die volk nie, verkies. Schoeman het gevolglik geweier om die amp van kommandant-generaal te aanvaar
KULTUUR- DAGBOEK 19 JUNIE
1. 1860: Lees in hoofartikel oor kmdt-genl Stephanus Schoeman, eerste kommandant-generaal en waarnemende president van die ZAR (1860 – 1862) gedurende pres MW Pretorius se vierde jaar as staatshoof van die OVS.
2. 1901: JBM Hertzog word op hierdie dag tydens die Tweede Vryheidsoorlog deur pres MT Steyn van die OVS as generaal benoem.
3. 1912: Lees in hoofartikel oor Louis Botha se klagte dat kerke politici te na kom.
4. 1978: Goudstad Onderwyskollegeraad- en senaat gekonstitueer. Lees in hoofartikel meer hieroor.
1979: Mnr Marais Viljoen, President van die Senaat, (gebore op 19 Desember 1915) word op hierdie dag beëdig as vyfde staatspresident van die Republiek van Suid-Afrika. Hy volg John Vorster wat bedank het omdat sy taak afgehandel was, in die amp op.
1795: Lees in hoofartikel oor die Opstand in Swellendam.
AFRIKANER- NASIONALISME (6)
T B Floyd
Lees reeks by Afrikaner-nasionalisme
Christelik-nasionalisme
“Die feit dat die Afrikaner-Voortrekkers nie die verowerde Bantoe van sy land beroof het nie, dat hulle die barbare nie uitgeroei het nie en dat hulle hul taal, kultuur en vryheid binne hul eie grense laat behou het, is almal openbaringe van Christelike beskawing en van nasionalisme of van Christelik-nasionalisme. Suid-Afrika is geen Witmans- of Swartmansland nie. Daar is dele wat die historiese tuisland van Bantoestamme soos die Zoeloe en Xhosa is en daar is die res wat Afrikanerland is, - die vaderland van die Afrikaner - sy Godgegewe reg wat hy verplig is om te bewaar en beskerm as die erwe van sy vadere wat vir die kinders erwe moet bly. Hierdie geboorteland van die Afrikaner, waarin hy ontstaan het en wat hy met sweet en bloed mak gemaak het, is sy landstreek. Hy en hy alleen het reg daarop. Enige regering wat die Afrikanerland of selfs ’n gedeelte daarvan vrywillig afstaan, pleeg ontrou teen die Afrikanernasie.”
Na die vergroting van die Engelse bevolking in 1820 het die toestand van die klein Afrikanernasie krities geword. Verengelsing het hom in die gesig gestaar. Heelwat Afrikaners het die imperialistiese veroweraars ondersteun: hulle het tweedegraad imperialiste geword. Selfs onder openbare en kerkleiers was hierdie klas ontroue Afrikaners te vinde.
1795: OPSTAND IN SWELLENDAM
KULTUURDAGBOEK 18 JUNIE
Lees volledig by Kultuurdagboek
Die beginsel van 'n eie Afrikaanse republikeinse strewe en vryheidsgevoel kan teruggevoer word tot die Kaapse Patriotte en die opstande te Graaff-Reinet en Swellendam.
Die Kompanjie was teen 1790 op die rantjie van bankrotskap en die ekonomiese posisie van die burgers was haglik. 'n Gees van verset het by die Swellendamse grensboere posgevat.
Op 17 en 18 Junie 1795 het 'n sestigtal gewapende burgers onder hul selfverkose "Nasionale Kommandant", PJ Delport, die drosdy van Swellendam beset en landdros AA Faure met sy assistente gedwing om hul ampte neer te lê.
KULTUUR- DAGBOEK 18 JUNIE
Lees volledig by Kultuurdagboek
1580: Sir Francis Drake het ongeveer op hierdie dag Kaappunt (Wes-Kaap) op sy wêreldreis omgeseil.
1979: Mnr Marais Viljoen, President van die Senaat, (gebore op 19 Desember 1915) word op hierdie dag beëdig as vyfde staatspresident van die Republiek van Suid-Afrika. Hy volg John Vorster wat bedank het omdat sy taak afgehandel was, in die amp op.
1795: Lees in hoofartikel oor die Opstand in Swellendam.
'n Dogtertjie kla by haar pa, 'Pappa, ek wens ek het 'n babasussie!' Pappa probeer snaaks wees: 'Maar Skat, jy het alreeds 'n sussie!' Verward vra die kind: 'Ek het?' 'Seker,' sê haar Pappa, 'Jy sien haar net nie, want elke keer as jy inkom by die voordeur, hardloop sy by die agterdeur uit!' Die dogtertjie dink 'n oomblik en dan verhelder haar gesiggie: 'O, sy maak net soos my ander Pappa!'
16 JUNIE: PROTES TEEN AFRIKAANS IN SKOLE
OPGEVOEDES SOU WOU VERGEET VAN SULKE BARBAARSHEID
Die meeste mense vier graag die Nuwe Suid-Afrika se talle publieke vakansiedae sonder om te weet presies waar die swart regime dit uitgekrap het. Behoudende blanke Afrikaners behoort egter te weet waar elkeen van hierdie dae sy oorsprong het sodat hy kan besluit of hy daaraan wil meedoen.
Die sogenaamde jeugdag wat pas weer landswyd gevier is, is nog een van die kommunisties-geïnspireerde instellings wat teen elke blanke en Afrikaner in die besonder gemik is. Soos meeste van die Nuwe Suid-Afrika se feesdae het dit sy oorsprong uit swart opstand, wanorde en barbarisme. Hierdie keer was dit hordes swart skoolleerlinge in Soweto wat op 16 Junie 1976 in die Orlando Stadium bymekaargekom het uit protes teen Afrikaans as onderrigtaal in skole. Klink dit nie bekend hier in 2019 nie!
Afrikaans is destyds, net soos vandag waar 'n felle stryd daarteen gevoer word, gesien as die taal van die onderdrukker. Leerlinge van die Orlando Wes Junior Hoërskool het reeds vanaf April geweier om skooltoe te gaan en teen Junie was die opsweping genoeg om duisende swart leerlinge te beweeg om aan die plundering en chaos op die 16e deel te neem. Tiperend van sekere rasse is dit nie moontlik om 'n vreedsame byeenkoms te hou nie en het die hel in hulle midde losgebars toe hulle mekaar begin takel en doodslaan. Honderde swart jeugdiges het in die chaos gesterf, nie aan die hand van die polisie nie maar deur hulle eie wanorde en barbaarsheid.
Die dood van die spul word jaarliks met oproerige en wanordelike musiekkonserte gevier. 'n Opgevoede persoon sou redeneer dat so 'n verskriklike dag waarin mense so iets aan hulle self gedoen het liewer vergeet moet word in plaas van dit jaarliks aan die wêreld uit te basuin. Maar mens kan ook redeneer dat opgevoede mense nie so 'n barbaarse daad aan hulleself sou doen nie...
Moet ook nie die storie wat die rondte doen glo dat hierdie oproer van 16 Junie die rede is waarom die terroris en bomplanter Mandela uit die tronk vrygelaat is nie. Dáárvoor was net een oorsaak: die geld- en eersug van FW de Klerk en sy bende.
16 JUNIE...JUL KLA OOR 'N TAAL!
LC de Villiers
Jy't gekla oor 'n taal wat jy nie wou hê;
Die land laat brand om jou sê te sê;
Die wêreld vertel jy't onskuldig gestaan
Terwyl jy steeds weier om skool te gaan.
Ja, jy het daardie rots eerste gegooi;
Geweet jy's verkeerd en jou makkers genooi;
Wou met opset die land in chaos los;
Jou selfsugtige motiewe het lewens gekos.
Nou heilig jul hierdie dag nog elke jaar
Terwyl jul armoede in die gesig bly staar.
Ja, jul het deur 'n verraaier jul wens gekry;
Snaaks dat jul leiers skielik in weelde bly.
Ek dink jul was beter af in Ou Suid Afrika;
Gaan luister na outas oor die Apartheidsdae;
En tot vandag het Soweto nog nêrens gekom;
Die skole bly brand met kinders wat brom.
DIE ROOFTOG OP SUID-AFRIKA
"'n Sterk Blanke onafhanklike regering in Suid-Afrika soos dié van dr HF Verwoerd, wat beskik het oor die grootste goudreserwes in die wêreld en naas die Sowjetunie die grootste reserwes van strategiese bodemrykdomme besit, het daardeur noodwendig 'n hoofhinderpaal vir die beplande wêrelddiktatuur geword en moes hy vermoor word sodat Johan Vorster, wat reeds deur die Geldmag onderrig was, kon saamwerk totdat ‘n swart regering sou oorneem wat dit uiteraard baie maklik vir die Geldmag sou maak om Suid-Afrika te dreineer van sy rykdomme."
Suid-Afrika en die Sowjetunie beskik oor die grootste voorrade aan minerale rykdom wat daar in die wêreld te vinde is. Die olierykdom van die Arabiere sou in die 2lste eeu vervang kon deur die minerale rykdom van die Suid-Afrikaanse subkontinent.
Suid-Afrika beskik oor die wêreld se grootste afsettings van platina, chroom, mangaan, vanadium, vloeispaat, andalusiet en groot hoeveelhede van antimoon, asbes, lood, diamante, ystererts, mika, steenkool, koper, nikkel, fosfa titaan, uranium, vermikuliet, sink en sirkonium.